Diabetes
Basic food groups

گروه های پایه غذایی:

کربوهیدرات ها

کربوهیدراتها که منبع اصلی تأمین کننده انرژی بدن هستند در گروههای غذایی نان و غلات، شیر، میوه جات و سبزیجات وجود دارند و به دو گروه کربوهیدرات های ساده و مرکب تقسیم می شوند. کربوهیدراتهای ساده مثل گلوکز، فروکتوز و لاکتوز در گروه های شیر و میوه جات و نیز در مواد قندی مثل شکر و عسل و کربوهیدراتهای مرکب از جمله نشاسته در گروههای غذایی نان و غلات و سبزیجات دیده می شوند.

در مورد میزان تأثیری که هریک از گروههای اصلی (پروتئین، چربی و کربوهیدرات) در بالا بردن میزان قند خون دارند، بیشترین تأثیر مربوط به گروه کربوهیدراتهاست.یعنی مصرف این مواد قند خون را سریعتر و بیشتر بالا می برد و انتخاب خوبی برای درمان حملات هیپوگلیسیمی (کاهش قند خون) است. بعد از این گروه به ترتیب پروتئین ها چربی ها قرار می گیرند. در نظر گرفتن این مسئله در تنظیم قند خون بعد از غذا از اهمیت زیادی برخوردار است.

پروتئین ها

پروتئین وظیفه رشد و ترمیم بافتهای مختلف بدن را بر عهده دارند و در گروههای غدایی شیر و گوشت (محتوی پروتئین حیوانی) و غلات و سبزیجات (محتوی پروتئین گیاهی) دیده می شوند. پروتئین های حیوانی بیشتر از انواع گیاهی نیازهای ضروری بدن را برآورده می سازند؛ البته شما می توانید برای افزودن به ارزش غذایی پروتئین های گیاهی آنها را با یک پروتئین حیوانی ترکیب کنید (مثل مصرف نان همراه با پنیر). مصرف کافی پروتئین در دوران رشد و بلوغ از اهمیت خاصی برخوردار است.

چربی ها

مارگارین، کره، روغن، انواع سس های سالاد، مغزهای آجیلی، دانه های روغنی، شیر، پنیر، گوشت، اسنک ها و دسرهای آماده حاوی مقادیر فراوانی از انواع چربی ها هستند.
انواع گوناگونی از چربی ها وجود دارند که عبارتند از: چربی های غیر اشباع، چربی های اشباع و چربی های ترانس.
چربی های ترانس در مارگارین و اغلب اسنک ها و دسر های آماده یافت می شود. چربی های ترانس و اشباع شده موجب افزایش کلسترول خون می گردند.
چربی موجود در زیتون، روغن زیتون، روغن کانولا (کلزا)، مغز های آجیل و آواکادو از نوع غیر اشباع بوده و سالمترین نوع چربی هاست. در مرتبه بعدی روغن ذرت، روغن آفتابگردان، روغن دانه سویا قرار می گیرند.

ویتامین ها و املاح

همانطور که بارها شنیده اید و یا خوانده اید، مصرف قرص های ویتامین برای داشتن تغذیه متعادل و مناسب روش درستی نیست. زیرا کارآیی مناسب اندامهای مختلف بدن، تنها در گرو استفاده از ویتامینها نیست. در هر حال، ویتامینها باید با ترکیب و کمیت مناسب و از روش درست در اختیار بدن قرار گیرد. بهترین راه دریافت ویتامینها و املاح معدنی، استفاده از سبزیجات خام، میوه های تازه و دیگر مواد غذایی طبیعی در رژیم روزانه است که انواع گوناگونی از ویتامین ها را دارا بوده و نیازهای بدن را مرتفع می سازند.
کروم یکی از مواد معدنی مورد نیاز بدن است که تحقیقات زیادی در رابطه با تأثیر آن بر میزان قند خون افراد دیابتی، در سالهای اخیر، انجام گرفته است. در بیشتر این مطالعات، تأثیر کروم بر کاهش قند خون به اثبات رسیده است. مکانیسم دقیق تأثیر کروم بر روی قند خون مشخص نیست ولی بعضی از محققین اعتقاد دارند که کروم باعث افزایش حساسیت عضلات بدن نسبت به انسولین می شود و از این طریق باعث کاهش قند خون می گردد. همچنین نشان داده شده است که مصرف کروم در افراد دیابتی باعث کاهش چربی و تری گلیسرید خون می شود.منابع حاوی این ماده معدنی عبارتند از: جوانه گندم، اسفناج، پیاز، ران مرغ، گوشت قرمز، آرد سویا، کلم بروکلی، بادام زمینی، کره بادام زمینی، پنیر، جگر، قلوه.
منیزیم از دیگر مواد معدنی موردنیاز بدن است که موجب کاهش مقاومت به انسولین و نیز کاهش فشار خون می شود. در واقع منیزیم نیز همانند کروم، حساسیت سلولها به انسولین را بیشتر کرده و باعث عملکرد بهتر انسولین در بدن می گردد. به طور کلی، اگر افراد دیابتی مقدار مناسبی از سبزیجات و میوه جات را در رژیم غذایی روزانه خود بگنجانند، با کمبود ویتامین ها و مواد معدنی در بدن خود مواجه نخواهند شد. تعدادی از مواد غذایی حاوی منیزیم عبارتند از: سبزیجات سبز رنگ، کلم بروکلی، اسفناج، جوانه گندم، مغزهای آجیل، حبوبات و غلات سبوس دار، کره بادام زمینی، لوبیا چشم بلبلی و گندم پرک.
روی یکی دیگر از مواد معدنی مورد نیاز بدن است که مقدار آن در افراد دیابتی کمتر از سایرین است. این کمبود ممکن است به خاطر کم بودن مقدار جذب روی و یا افزایش دفع روی در بیماران دیابتی باشد. هنوز علت دقیق بروز این دو حالت در میان دیابتی ها مشخص نیست ولی در هر حال این دو عامل سبب کاهش میزان روی در بدن افراد دیابتی می شود. همانطور که می دانید، زخم هایی که در بدن افراد دیابتی ایجاد می شود، می تواند برای آنان مشکلات زیادی را ایجاد کند ولی مصرف روی با بالا بردن مقاومت بدن، در پیشگیری از طولانی شدن بهبود زخم های سطحی در دیابتی ها،مؤثر است. تعدادی از مواد غذایی حاوی روی عبارتند از: لوبیا سبز، لوبیا چیتی، عدس، تخم مرغ، جگر گاو، گوشت مرغ و گاو، بادام، گردو، بادام زمینی و ماست.

از ویتامین های ضروری و مورد نیاز بدن که افراد دیابتی می بایست با احتیاط بیشتری مصرف کنند، ویتامین C است. مقدار نیاز روزانه بدن به این ویتامین حدود ۹۰ میلی گرم است. این مقدار که با استفاده از مواد غذایی حاوی این ویتامین تأمین می شود، باعث افزایش نارسایی های عروقی در افراد دیابتی نمی گردد. اما در کسانی که از دوز بالای ویتامین C، معمولاً به صورت قرص، استفاده می کنند، ممکن است دچار افزایش عوارض عروقی شوند. به همین علت، هیچ گاه قرص های ویتامین را سرخود و بدون مشورت با پزشکتان مصرف نکنید. منابع حاوی ویتامین C عبارتند از: کلم بروکلی، مرکبات، کیوی، فلفل قرمز و سبز، توت فرنگی و گوجه فرنگی.
باز هم یادآور می شویم که افراد دیابتی از نظر میزان دریافت ویتامین ها و مواد معدنی هیچ تفاوتی با افراد غیر دیابتی ندارند. چنانچه یک فرد دیابتی میزان قابل توجهی از غذا های غنی از سبزیجات، میوه جات، غلات و حبوبات را به طور روزانه مصرف کند، از این طریق می تواند، بدون نیاز به هر گونه مکمل غذایی، تقریباً تمام ویتامین ها و مواد معدنی مورد نیاز خود را دریافت نماید. تا به امروز هیچ دلیل علمی در رابطه با نیاز افراد دیابتی به املاح و ویتامین های خاص کشف نشده است؛ ولی در مواردی همچون:
• کمبود مواد معدنی مانند کروم، منیزیم، مس، سلنیم، منگنز یا روی
• کمبود ویتامینهای A، C، E، بتا کاروتن و سلنیم (آنتی اکسیدانها)
• قرار داشتن تحت رژیم غذایی با دریافت کمتر از ۱۲۰۰ کالری در روز
• سن بیشتر از ۶۵ سال
• بارداری و یا شیردهی
• قرار داشتن در معرض خطر ابتلا به بیماری های استخوان
• پرادراری
• عدم کنترل مناسب قند خون
بهتر است که با پزشک معالج خود مشورت کنید تا در صورت لزوم، پزشک شما بنا بر صلاحدید خود، برایتان قرص مکملی را تجویز نماید.

منابع

کتاب دیابت، راه درمان

واحد امور بیماریهای خاص

معاونت درمان دانشگاه